Een plant wordt al snel ‘zeldzaam’ genoemd. In Facebookgroepen, op veilingsites en zelfs op plantenlabels vliegt het woord je om de oren. Maar wat betekent ‘zeldzaam’ eigenlijk echt? En wie bepaalt dat? In deze blog nemen we je mee langs de wereld van vermeende zeldzaamheid, met een kritische blik op wat écht uniek is – en wat vooral slim gekozen marketingtaal blijkt te zijn.
Wat is zeldzaam in de natuur?
In botanische termen is een plantensoort zeldzaam als hij in het wild slechts op zeer beperkte schaal voorkomt. Dat kan komen door een klein verspreidingsgebied, bijvoorbeeld één enkele berghelling in Ecuador, of doordat een soort achteruitgaat door ontbossing, stroperij of klimaatverandering.
Taxonomisch zeldzame soorten worden meestal beschreven door wetenschappers en zijn terug te vinden in officiële databases zoals die van Kew Royal Botanic Gardens. Deze planten hebben vaak een botanische naam met een herkomstverwijzing, zoals Lepanthes telipogoniflora, een minuscuul orchideetje uit Colombia dat in het wild nog maar op enkele plekken voorkomt. Zulke soorten zijn zeldzaam in de pure zin van het woord – en vaak ook moeilijk te kweken.
Zeldzaam op de markt: een ander verhaal
Maar ‘zeldzaam’ op de plantenmarkt betekent iets anders. Hier wordt de term vaak gebruikt om aan te geven dat een plant momenteel lastig verkrijgbaar is. Denk aan een nieuwe kruising, een variëgatie-mutatie, of een plant waarvan maar een kleine oplage gekweekt is. De plant kan in de kas van een kweker in duizenden exemplaren bestaan, maar zolang hij nog niet breed verspreid is onder hobbyisten, wordt hij als ‘zeldzaam’ gepresenteerd.
Een treffend voorbeeld is de hype rondom variëgatie. Een Monstera deliciosa variegata was tien jaar geleden écht zeldzaam, maar tegenwoordig zijn ze bij vrijwel iedere grote kweker te vinden. Toch blijven veel webshops en influencers deze plant ‘ultra zeldzaam’ noemen, omdat het goed verkoopt.
Kwekers, mutaties en exclusiviteit
Een andere bron van vermeende zeldzaamheid zijn spontane mutaties. Denk aan een plant met ongebruikelijke bladtekening of afwijkende groeiwijze die toevallig in een kwekerij ontstaat. Deze worden soms gepatenteerd of bewust beperkt verspreid om de hype in stand te houden.
Kwekers kunnen zo zelf bepalen wat ‘zeldzaam’ blijft. Ze geven bepaalde planten nieuwe merknamen, verkopen ze exclusief via eigen kanalen en beperken de productie zolang de vraag groot is. Niet omdat de plant moeilijk te kweken is, maar omdat schaarste nu eenmaal de prijs opdrijft. Dit geldt ook voor sommige orchideeënkruisingen: ze zijn niet ‘zeldzaam’ in de natuur, maar wel schaars op de markt.
Marketing versus werkelijkheid
Het is goed om je als plantenliefhebber af te vragen: Waarom wordt deze plant als zeldzaam gepresenteerd? Is het een botanische soort die met uitsterven bedreigd is? Of is het een commerciële selectie waarvan er tijdelijk gewoon weinig beschikbaar zijn? In veel gevallen blijkt het vooral slimme marketing.
Natuurlijk is er niets mis met het kopen van een exclusieve plant die je mooi vindt. Maar het helpt om te weten wát je koopt – en waarom het als zeldzaam wordt omschreven. Zo voorkom je teleurstelling, overbetaling en onrealistische verwachtingen.
Herkenbare voorbeelden
Echte zeldzaamheid
Dracula simia (de ‘apenorchidee’) komt voor in nevelwouden van Ecuador en is moeilijk te kweken. De soort is echt zeldzaam in én buiten de natuur.
Commerciële zeldzaamheid
Een Philodendron met een nieuwe variëgatievorm waarvoor kwekers net begonnen zijn met opkweken. Zeldzaam op de markt, maar niet per se in potentie.
Schijn-zeldzaamheid
Een plant die jarenlang zeldzaam wás, maar inmiddels door grote kwekers massaal wordt verspreid, terwijl de ‘zeldzaam’-labeltjes blijven hangen.
Tot slot: wees nieuwsgierig, niet naïef
Zeldzaamheid is een woord dat nieuwsgierigheid opwekt, maar ook vragen verdient. Hoe komt het dat deze plant schaars is? En is dat tijdelijk, kunstmatig of oprecht bijzonder? Door een beetje verdieping kom je er al snel achter of je met een verborgen botanische schat te maken hebt, of met een goed verpakt verkooppraatje.
